Kalibrasyonu neden yapıyoruz?

TÜRKAK ISO 17025 KAPSAM DOKÜMANIMIZ İÇİN TIKLAYINIZ (12.11.2024)

 

KALİBRASYON VE 17025 LABORATUVAR KURULUM DANIŞMANLIĞI TALEBİNİZİ BURADAN ALABİLİRİZ

 

Kalibrasyon Nedir ?

Belirli koşullar altında, bir ölçme cihazı veya bir ölçme sisteminin gösterdiği değerler veya, bir referans malzemenin verdiği değerler ile ölçüm standartları ile gerçekleştirilen ve bunlara karşılık gelen değerler arasındaki ilişkiyi kuran işlemler dizisi olarak tanımlanır.
Başka bir ifadeyle kalibrasyon, bir ölçme cihazının göstergesinin, ölçülen büyüklüğün gerçek değerinden sapmasını belirlemek ve belgelendirmek anlamını taşır.
Kalibrasyon bir gözlemdir ve ayar işlemi içermez.

Neden Kalibrasyon Yapılır ?

Bir işletmede kaliteli ürünün üretimi ve kalitesinin devamının sağlanması için üç ana hususun yerine getirilmesi gerekir.
Bunlar; doğru ölçmek, yani izlenebilir kalibrasyon hizmetlerinden faydalanmak, üretimde standartları kullanmak ve işletmede kalite yönetimini tesis etmektir.
Bu amaçlar ile oluşturulan tesiste kullanılan cihazların kalibrasyonlarının yaptırılması ile de aşağıda örnekleri verilen faydaların oluşması sağlanır.
• Firmada yapılan ölçümlerin doğruluğu güvence altına alınır.
• Üretim sırasında oluşabilecek farklılıklar giderilir.
• Sağlam ürünlerin bozuk kabul edilmesini önler.
• Ürünlerin, diğer firmaların ürünleri ile uyumlu olması sağlanır.
• Yüksek üretim kalitesi elde edilir.
• Üretilen ürünlarin ulusal ve uluslar arası standartlara uygunluğu sağlanır.
• Hatalı üretim sebebiyle oluşacak zararların önüne geçilir.
• Müşteri memnuniyeti en üst düzeye çıkarılarak, haksız kazanç yada kayıpların önüne geçilir.

Kalibrasyon Laboratuvarı nedir?
Kalibrasyon, belirlenmiş koşullar altında doğruluğu bilinen (uluslarası standartlara izlenebilirliği sağlanmış) bir referans ölçüm cihazını veya sistemini kullanarak doğruluğu aranan diğer bir test/ölçü aletinin yada sisteminin doğruluğunun ölçülmesi, sapmaların belirlenmesi ve rapor edilme işlemidir.

 

 

Kalibrasyon Çeşitleri
• Mekanik Kalibrasyon.
• Basınç Kalibrasyonu.
• Boyutsal Kalibrasyon.
• Terazi Kalibrasyonu.
• Devir Kalibrasyonu.
• Sıcaklık Kalibrasyonu.
• Fiziksel Kalibrasyonlar.
• Kimyasal Kalibrasyonlar.

Kalibrasyon neden bozulur?

Hangi durumlarda kalibrasyon geçersiz olur? Cihazın kalibrasyon süresi geçmişse, kalibrasyondan sonra çarpma, düşme, hatalı kullanım veya başka nedenlerle cihazın ölçümlerinde şüphe oluşmuşsa kalibrasyonu geçersiz olur.

Izlenebilirlik kalibrasyon nedir?

İzlenebilirlik: Ölçüm cihazında okunan değerin ( veya bir madde ölçümünün ), bir veya daha fazla kademede bir ulusal standart ile karşılaştırılması işlemidir. Bu kademelerin her birinde kalibrasyon, metrolojik kalitesi daha yüksek standartta olan bir standart ile yapılır.

İzlenebilirlik:
Ölçüm cihazında okunan değerin ( veya bir madde ölçümünün ), bir veya daha fazla kademede bir ulusal standart ile karşılaştırılması işlemidir.
Bu kademelerin her birinde kalibrasyon, metrolojik kalitesi daha yüksek standartta olan bir standart ile yapılır.
Kalibrasyon ve izlenebilirlik neden gereklidir?
Ölçüm ve test cihazlarının kalibrasyon yardımıyla ulusal standartlara izlenebilirliği; ulusal ve uluslar arası isteğin yerine getirilmesi veya başka bir değişle üretilen parçaların birbiriyle değiştirilebilir olması yani üretim yapan firmalar ve bu parçaların montajını yapan müşterilerin aynı ölçüyü bilmesi ve kullanması için gereklidir.
Ölçümün izlenebilirliğinin teknik olduğu kadar yasal sonuçları da vardır. Ürünün üreticisi ile yapılan anlaşmadaki şartlar (Ürün kalitesinin garantisi) ve düzgün kullanıldığında güvenliği kusurlarından dolayı etkilenmeyen ürünleri piyasaya sürme, uygun kanunlar ve yasal düzenlemeler ile uyumlu olmak zorundadır.
Sorumluluğu ispatlamak gerekli olur ise üretici sistematik ve dokümante edilmiş bir sistemle uygun ölçüm ve test ekipmanı kullanılarak ürün kontrolü yaptığını gösterebilmelidir.
Eğer ölçüm ve test cihazının doğruluğu için bağlayıcı gereksinimler sağlanmamış ise garanti edilmiş kalitenin yerine getirilmediği kabul edilir.

İzlenebilirlik ile ilgili Kısaltma ve Tanımlar:
BIPM : Uluslararası Ölçüler ve Tartılar Bürosu
CGPM : Ölçüler ve Ağırlıklar Genel Konferansı
EA : Avrupa Akreditasyon Birliği
EN : Avrupa Standardı
IEC : Uluslararası Elektroteknik Komisyonu
ISO : Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı
SI : Uluslararası Birimler Sistemi
TS : Türk Standardı
TÜBİTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu
TÜRKAK : Türkiye Akreditasyon Kurumu
UME : Ulusal Metroloji Enstitüsü

Ölçü Standardı ( Etalon ):
Bir büyüklüğün bir veya birden fazla değerini veya bir birimi tarif etmek , gerçekleştirmek, korumak veya üretmek maksadıyla kullanılan maddeleştirilmiş ölçü,ölçü aleti, referans malzeme veya ölçü sistemi.

Uluslararası ( Ölçü ) Standardı:
İlgili fiziksel büyüklüğün diğer standartlarına verilecek değerleri tahsis etmek için, temel olarak kullanılması husussunda uluslararası mutabakat sağlanmış standart.

Primer( Birincil ) Standardı:
En yüksek metrolojik özelliklere sahip olduğu bilinen veya yaygın olarak kabul edilen ve değeri , aynı büyüklüğün diğer standartlarına atıf yapılmadan kabul edilen standart.

Ulusal ( Ölçü ) Standardı:
Bir ülkede, ilgili standartlarına değer tahsis etmek için kullanılması resmi bir karara göre kabul edilen primer standart.
Referans Standardı:
Genel olarak, tanımlanmış mekânda veya işletme içinde bir SI birimini temsil eden ve metrolojik özelliği en yüksek olan ve temsil ettiği SI birimi ile ilgili ölçümlerin kendisinden türetildiği standart.

Çalışma Standardı:
Maddeleştirilmiş ölçüleri, ölçü aletlerini veya referans malzemeyi; kalibre veya kontrol etmek için kullanılan standart.

 

Referans Malzeme:
Bir veya birden fazla özelliği, uzmanlık düzeyi yeterli olan bir ölçüm veya analiz çalışması ile tespit edilerek SI birimleri veya Uluslararası kabul edilmiş bir metot yahut daha üst seviye referans malzeme ile ilişkilendirilmek suretiyle beyan edilen malzeme.

Sertifikalı Referans Malzeme:
Bir veya birkaç özelliğinin taşıdığı değerler, tayin edilmiş be güvenirlilik seviyesi için cari olan belirsizlik ile kantitatif olan bir sertifikada belirtilen malzeme.

Ölçümlerin İzlenebilirliği:
Ölçme sonucunun veya bir ölçü standardının değerinin, beyan edilen referanslara ( genellikle ulusal veya uluslararası ölçü standartlarına) kesintisiz bir karşılaştırmalar zinciri ile ve her karşılaştırma işleminde ortaya çıkan belirsizliklerin usulüne uygun tahminin yapılarak bağlanabilmesi özelliğini ifade eder.

Not: Karşılaştırma ifadesi, esasında bir kalibrasyon işlemi anlamına gelmektedir. Karşılaştırma işlemlerinin oluşturduğu izlenebilirlik zinciri içinde, akredite bir kalibrasyon laboratuvarı veya BIPM üye bir ulusal metroloji laboratuvarı yer almıyorsa, ölçümlerin izlenebilirliğini tesis etmek mümkün değildir.

Kalibrasyon Hiyerarşisi
Uluslararası Seviye
Uluslararası seviyede uluslararası Birim sistemi (SI) ve primer standartların gerçekleştirilmesi ile ilgili kararlar Ölçüler ve Ağırlıklar Genel Konferansı (CGPM) tarafından alınır. Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler Bürosu (BIPM) primer standartların geliştirilmesi ve bakımı ve en üst seviyedeki karşılaştırmaları organize eder.

Ulusal Metroloji Enstitüleri
Ulusal Metroloji Enstitüleri neredeyse tüm ülkelerde metroloji için en yüksek otoritedir. Genelde o ülkedeki fiziksel büyüklükler için izlenebilirlik kaynağı olan ulusal standartları bulundururlar. Eğer Ulusal Metroloji Enstitüsünün ölçüm ile ilgili SI birimini (SI birimi bütün türetilmiş birimleri kapsar) gerçekleştirebilecek imkânları varsa ulusal standart birimi gerçekleştiren primer standarta direk olarak izlenebilirdir.
Eğer enstitünün bu imkânı yoksa ölçümlerin diğer bir ülkede bulunan bir primer standarda izlenebilirliğini sağlamalıdır. Ulusal Metroloji Enstitüleri, primer standartların kendisinin uluslararası karşılaştırılabilir olduğunu sağlar.
Bu Ulusal Metroloji Enstitüleri ölçüm birimlerini kullanıcılara, bilim adamlarına, halk otoritelerine, laboratuvarlar veya endüstriyel teşebbüslere yaymakla sorumludurlar. Yani bir ülkedeki kalibrasyon hiyerarşisinin en üstündedirler.

Akredite Kalibrasyon Laboratuvarları
Kalibrasyon Laboratuvarı Akreditasyon Kurumları belirlenmiş kriterlere göre endüstrideki kalibrasyon laboratuvarlarını ve diğer organizasyonları akredite eder. Akreditasyon genellikle belirlenmiş ölçütler için ve ilgili kalibrasyon laboratuvarında bulunan uygun ölçüm cihazları tarafından sağlanan en küçük ölçüm belirsizlikleri için verilir (en iyi ölçüm kapasitesi).
Akredite laboratuvarlar genellikle bir firmanın iç kalibrasyon hiyerarşisinde en üsttedir. Görevleri, çalışma standartlarını (fabrika standartlarını) uygun aralıklarda Ulusal Metroloji Enstitüsü tarafından veya uygun ölçüm kapasitesine sahip akredite laboratuvar tarafından kalibre edilmiş referans standartlarla karşılaştırmaktır.
Bir çok akredite laboratuvar üçüncü şahısların isteği üzerine kalibrasyon yapar, örneğin uygun cihazlarla kalibrasyon ve ölçüm imkanları olmayan firmalar için ve ürün sertifikasyonu alanında faaliyet gösteren özel test laboratuvarları.
Kalibrasyon sonuçları bir kalibrasyon sertifikasında dokümante edilmelidir.
Avrupa Kalibrasyon Laboratuvarı Akreditasyon Kurumları EA altında işbirliğine girmişlerdir. EA’ nın bir temel hedefi herhangi bir akredite laboratuvarın verdiği kalibrasyon sertifikalarının diğer ülkelerde kabul edilmesini sağlamaktır. Bu, laboratuvarların ve Akreditasyon Kurumlarının uyumlu bir şekilde çalışmalarını ifade eder. Akreditasyon Kurumlarının değerlendirmesi ve laboratuvar karşılaştırmalarının sonuçları, EA ’nın kalibrasyon sertifikalarının karşılıklı kabulü hakkındaki çok uluslu kararında yer almıştır.
Bu demektir ki çok uluslu kararda imzası olan bir akredite kalibrasyon laboratuvarı tarafından verilen resmi kalibrasyon sertifikaları (akreditasyon kurumunun logosunu taşıyan), diğer imzası olan akredite laboratuarlar tarafından verilen sertifikalara eş değerdir.
Dahili Kalibrasyon ( Fabrikada Kalibrasyon )
Bir dahili kalibrasyon sistemi firmada kullanılan tüm ölçüm ve test cihazlarının düzenli olarak kendi referans standartlarına karşı kalibre edilmesini sağlar. Firma referans standartları, ölçüm izlenebilirliğini akredite bir kalibrasyon laboratuvarından veya Ulusal Metroloji Enstitüsü tarafından kalibre edilerek sağlamalıdır. Dahili kalibrasyon bir fabrika kalibrasyon sertifikası, bir kalibrasyon etiketi veya bazı diğer metotlar ile ispatlamalıdır. Kalibrasyon bilgileri daha önceden belirlenmiş bir zaman süresince saklanmalıdır.
Dahili kalibrasyonun metrolojik kontrol kapsamı, ilgili firmanın kendi yetkisindedir. Bu kapsam, ölçüm ve test cihazından elde edilen sonuçların yeterince doğru ve güvenilir olmasını sağlayacak belirli uygulamalara dayandırılmalıdır. Dahili kalibrasyon yapan organizasyonların iç amaçlar için uygulanan EN ISO 9000 serisi standartların gereksinimlerini sağlayacak şekilde akreditasyonu gerekli değildir. Bununla birlikte bir dış kurum tarafından izlenebilirlik ispatı olarak kullanılacak dahili kalibrasyon sertifikasının kullanımı, bu sertifikayı yayınlayan organizasyon yeterliliğini göstermesini gerektirir.
Standart hiyerarşisi ve şirketin ulusal standartlara dayanan ölçüm ve test sonuçlarının izlenebilirliğini anlatan metrolojik organizasyon yapısında gösterilmiştir. Standart veya ölçüm ve test cihazının kullanıcısı, hiyerarşinin her seviyesi için yapıdaki fonksiyonları ve metrolojik temeli ve yaptığı işin sonucu (dokümantasyon) ile gösterilmiştir.

 

 

KALİBRASYON KABUL KRİTERİ

Kalibrasyona cihazları göndermek ve kalibrasyon raporlarını incelemeden dosyalamak, firmanıza hiç bir katma değer sağlamaz. Kalibrasyon raporunu inceleyip, cihazınızla ilgili belirtilen toplam sapma değerlerini analiz etmelisiniz.

Bazen cihazın belirli ölçme özelliklerini gerçekleştiremeyeceği belirtilmiştir. Hatta belirtilmiş ölçüm aralıklarındaki sapmalarda çok farklı olabilmektedir. Riskli ölçüm aralıklarında kullanılmaması gerekebilir.

Tüm bu değerlendirmeler için kalibrasyon raporunu kullanabilirsiniz. Kalibrasyon raporlarının bir standardı vardır ve bu standarda uyulması gerekmektedir. Detaylı gereklilikler için Türkak sitesindeki rehber dokümanları kullanabilirsiniz.

 

Kalibrasyon sonrası, kalibrasyon raporu incelenmelidir. Toplam sapma; ölçüm belirsizliği, en büyük sapma ve cihaz çözünürlüğünün toplamıyla hesaplanmalı. Toplam sapma cihazın kullanılacağı, ölçüm yapılacağı minimum toleransın %15 ini geçmemeli.

 

Peki, %15 değerini nereye dayandırabiliriz. Bu değer firmadan firmaya değişir. Ölçüm yapılacak özelliğin kritikliğine göre, ölçüm aleti tipine göre değişebilir. Bir yerlerde kesin kabul kriteri bulmanız mümkün değil. Bizde bu çalışmayı ISO/TS 14253/1 VDA5 e dayandırdık.

(K=2 ve VDA 5  ISO/TS 14253/1 e göre, 0,2/1,33=0,15)

Bir başka kural ise: Cihazın çözünürlüğü toplam toleransın 10 da 1 ini geçmemeli. Ölçüm yapılacak yer ve cihaz önemlidir. Ölçüm için kullanılan cihaz tanımı, cihaz çözünürlük bilgisine bizi götürdüğü için, kontrol planında istemektedir. (Bakınız AIAG MSA Kılavuzu)

 

KALİBRASYON VE 17025 LABORATUVAR KURULUM DANIŞMANLIĞI TALEBİNİZİ BURADAN ALABİLİRİZ

KALİBRASYON PERİYODU NASIL BELİRLENİR?

Yeniden Kalibrasyon Aralıklarının İlk Seçimi
 Yeniden kalibrasyon aralığının belirlenmesindeki ilk karar, esas olarak bir risk
değerlendirme analizine dayalıdır ve bunlarla sınırlı olmamak üzere aşağıdaki faktörleri dikkate
almalıdır:
a) Laboratuvar tarafından gerekli görülen ve değerlendirilen ölçüm belirsizliği;
b) Ölçüm ekipmanının türü ve bileşenleri;
c) Ölçüm ekipmanının önceden belirlenmiş limitleri (örneğin izin verilen maksimum hata)
veya kullanımdaki doğruluk gerekliliklerini aşma riski;
d) İmalatçının ölçüm ekipmanıyla ilgili tavsiyeleri (örneğin ölçüm belirsizliği gerektiğinde
ve cihazın doğruluğuna dayalı olarak laboratuvar tarafından değerlendirildiğinde);
e) Aşınma ve sapma eğilimi;
f) Beklenen kullanım kapsamı ve şiddeti;
g) Çevresel koşullar (örneğin iklim koşulları, titreşim, iyonlaştırıcı radyasyon);
h) Ölçülen miktarın (örneğin termokupllar üzerindeki yüksek sıcaklık etkisi) ölçüm
sonuçları üzerindeki etkisi;
i) Aynı veya benzer cihazlar hakkında bir araya toplanmış veya yayınlanmış veriler;
j) Diğer ölçüm standartları veya ölçüm araçlarıyla karşılaştırma sıklığı;
k) Ara kontrollerin sıklığı, kalitesi ve sonuçları;
l) Ölçüm ekipmanının nakliye düzenlemeleri ve ilgili riskler;
m) Uygulama personelinin eğitim derecesi ve yerleşik prosedürlerin ne ölçüde uygulandığı;
n) Yasal yükümlülükler.
5.2 Karar, ilgili teknik yetkinliğe sahip personel tarafından verilmelidir. Bir kalibrasyondan
sonra ölçme ekipmanının her bir parçası (veya bir parça grubu) için, parçanın/parçaların öngörülen
limitler (yani izin verilen maksimum hata, doğruluk gereklilikleri) içinde kalma olasılığının
yüksek olduğu zaman periyoduna ilişkin bir tahmin yapılmalıdır.

Kalibrasyon periyodu belirleme için ILAC rehberi (Oldukça detaylı güzel bir rehber)

https://secure.turkak.org.tr/TURKAKSITE/docs/ILACG24.pdf

Şunu unutmayalım. Cihazlarımız ile üretim ve kontroller gerçekleştiriyoruz. Ölçüm yaptığınız toplam toleransı göz önünde bulundurduğunuzda, toplam toleransın %15 ine kadar müsaade ettiğiniz diyelim. Bu durumda toleransın en az %15 lik kısmı ölçü aleti sapma-belirsizliği ile kullanılmakta olduğunu anlamalıyız. Dolayısıyla, kalibrasyon sonrası, kalibrasyon raporunu incelemek işte bu yüzden çok önemlidir!

 

Kalibrasyon eğitimlerimiz konusuna göre farklılık göstermektedir.

Bu eğitimleri mutlaka almanızı önemle tavsiye ederiz. Öncelikle şu yanlış bilgiyi düzeltelim. Firmanızda kalibrasyon yapabilmeniz için ISO 17025 akreditasyonu zorunlu değildir. Zorunlu değil kardeşim. Yüzlerce firma gereklilikleri sağlayıp iç laboratuvar olarak kendi kalibrasyonunu gerçekleştirmektedir. Müşteri ve Belgelendirme Denetimlerden de sorunsuz geçmektedir. Eğer dışarıya dış laboratuvar olarak, kalibrasyon hizmeti vermek istiyorsanız, o zaman ISO 17025 e göre akredite olmanız gerekir. Bazı firmalarda kalibrasyon veya test faaliyetleri için ISO 17025 belgesi alırlar, nedeni, yaptıkları testlerin ve kalibrasyonun uluslar arası geçerliliğini kanıtlayabilmek içindir. Ama tekrar belirtiyoruz, iç laboratuvar olarak dışarıya hizmet vermeyecek iseniz zorunlu değildir.

• Temel Kalibrasyon Eğitimi:

Firmanıza özel 1 günlük kalibrasyon eğitimi veriyoruz.

Kalibrasyon eğitimi içeriği:

Kalibrasyon (firmanızdaki kalibrasyon alt yapısı ve amortisman hesabı desteği)

Ölçüm belirsizliği hesabı tablolar paylaşılır

Cihaz seçimi

Kalibrasyon periyodu tayini

Kalibrasyon sonrası kabul kriteri

Doğrulama yöntemleri anlatılmaktadır.

EĞİTİM TALEPLERİ İÇİN TIKLAYINIZ  

• Metroloji Eğitimi:

Bu eğitimde firmanızda ISO 17025 e ihtiyaç duymadan kalibrasyon faaliyetlerini gerçekleştirebilirsiniz. Tüm gerekli eğitimler, istediğiniz kalibrasyon kapsamına göre karşılıklı görüşülerek verilebilmektedir. Eğitimcilerimiz, uzun yıllar laboratuvar müdürlüğü yapmış, Turkak denetçiliği yapan, işinin ehli eğitimcilerdir.

  EĞİTİM TALEPLERİ İÇİN TIKLAYINIZ    

  EĞİTİM KONULARI: MSA ve Metroloji eğitim konuları için, kalibrasyon uygulama eğitimleri için bizimle irtibata geçebilirsiniz.

 

Kahverengi Eğitim ve Danışmanlık Ltd. Sti. olarak isteğe bağlı online, genel katılıma açık veya firmanızda yerinde eğitimler olarak düzenleyebilmekteyiz. Eğitimleri konusunda uzman IATF 16949 Baş Denetçileri vermektedir. Uzun yıllar otomotiv sektöründeki deneyimlerini, denetim uygulamaları ile birleştirerek siz değerli müşterilerimizle paylaşmaktadırlar.

Eğitimlerimiz uygulamalı olarak gerçekleştirilmektedir. Eğitim sonunda sizlere bırakılan farklı uygulama örnekleri ile konunun pekiştirilmesi sağlanmaktadır. Firmanıza, parçalarınıza özgü, proseslerinize özgü uygulama örnekleri ile konunun tam olarak anlaşılması sağlanmaktadır. Eğitim notları tamamen kendi eğitimcilerimiz tarafından hazırlanmış özgün materyallerdir.

İngilizce kaynak: https://www.researchgate.net/publication/304784687_Interpretation_of_Calibration_Reports

www.metrology-journal.org www.nqs.com.tr Bursa kalibrasyon merkezi    

 

Kalibrasyon periyodu belirleme için ILAC rehberi (Oldukça detaylı güzel bir rehber)

https://secure.turkak.org.tr/TURKAKSITE/docs/ILACG24.pdf